2.1. Duurzaamheid in een opleiding/opleidingsonderdeel
2. Duurzaamheid in de onderwijspraktijk
2.1. Duurzaamheid in een opleiding/opleidingsonderdeel
Inleiding
Wat ziet mijn opleiding als haar verantwoordelijkheid in het bijdragen aan een meer duurzame samenleving? En bijgevolg: hoe wil mijn opleiding ervoor zorgen dat een afgestudeerde student kan bijdragen aan het realiseren van een meer duurzame samenleving? En: welke rol kan ik daar als docent in spelen?
Dit zijn vragen die je je als docent, en bij uitbreiding als opleiding(scommissie), vroeg of laat kan stellen.
Dit leerpad biedt je de handvaten om zelf op zoek te gaan naar de nodige antwoorden op die vragen. Als docent kies je natuurlijk zelf, bij voorkeur samen met andere docenten uit de opleiding, hoever je wilt gaan in het duurzaam opleiden van je studenten.
Waarom inzetten op duurzaamheid?
Als docent is het belangrijk om na te denken over waarom je wilt werken aan duurzaamheid. In hoofdstuk 1 gingen we uitgebreid in op het belang van duurzame ontwikkeling. Misschien vind je jouw motivatie wel terug in (één van) onderstaande beweegredenen:
- Je bent ervan overtuigd dat een positieve verandering in het onderwijs noodzakelijk is als een reactie op de wereldwijde crisissen (klimaat, gezondheid …) en de grote sociale ongelijkheid.
- Je wilt een rol spelen in de transitie naar een duurzame samenleving en wilt werken aan het welzijn van de planeet en van huidige en toekomstige generaties.
- Je bent je ervan bewust dat een duurzame samenleving geen luxe is maar een noodzaak.
- Je weet dat er nieuwe soorten kennis en competenties nodig zijn om duurzaamheidstransities te stimuleren en ziet daar een rol weggelegd voor het onderwijs.
- Je bent ervan overtuigd dat duurzaamheidsuitdagingen innovatieve antwoorden nodig hebben en je wilt hier via je onderwijsopdracht graag aan bijdragen.
Hoe ga je duurzaamheid onderwijzen?
Duurzaamheid onderwijzen kan je ruwweg opdelen in:
- Onderwijzen OVER duurzaamheid: je brengt kennis en begrip over bij je studenten.
- Je kan aan je opleiding/opleidingsonderdeel een ‘duurzame inhoud’ toevoegen. Zo reik je je studenten duurzame kennis aan die voorhanden is. Dat kan bv. gaan over milieuverantwoord gedrag, nieuwe technologieën om energie te besparen, mensenrechten, toenemende ongelijkheid, alternatieve straffen. Onderdeel 2.2.1.1 van dit hoofdstuk gaat hier dieper op in.
- Je kan in je opleiding/opleidingsonderdeel ook duurzaamheidsuitdagingen bespreken en deze kaderen vanuit 1 of meerdere duurzame ontwikkelingsmodellen (Genest model, SDG’s, Donutmodel …) en zo meteen ook het begrip over duurzame ontwikkeling versterken. Je kan bv. in je les de duurzaamheidsuitdaging rond klimaatvluchtelingen aanhalen en deze kaderen vanuit de SDG’s. Onderdeel 2.2.1.2 van dit hoofdstuk gaat hier dieper op in.
- Onderwijzen VOOR duurzaamheid: je tilt studenten naar een hoger niveau, ze creëren nieuwe kennis en leren zelf op zoek te gaan naar duurzame antwoorden op duurzaamheidsuitdagingen.
- Je kan via je opleiding/opleidingsonderdeel inzetten op duurzaamheidscompetenties. Een complexe duurzaamheidsuitdaging is het ideale vertrekpunt om aan deze competenties te werken, bv. door je studenten ook te laten nadenken over hoe een duurzamere toekomst er voor klimaatvluchtelingen kan uitzien. Onderdeel 2.2.2.1 van dit hoofdstuk gaat dieper in op de verschillende competenties die van belang zijn bij duurzaamheidseducatie.
Vertaalslag naar leerdoelstellingen voor je opleiding en/of opleidingsonderdeel
Zodra je ongeveer weet welke richting je uit wilt, kan je samen met andere docenten uit je opleiding nadenken over de leerdoelstellingen die je wilt bereiken op vlak van duurzaamheid in de opleiding en/of voor je opleidingsonderdeel. Leerdoelstellingen voor duurzaamheid geven aan wat een student als resultaat van zijn leerproces voor duurzaamheid zou moeten bereiken aan het einde van de opleiding of het opleidingsonderdeel.
Elke opleiding of opleidingsonderdeel werkt naar leerdoelstellingen (ook wel leerdoelen en/of leerresultaten) toe. Het is belangrijk duurzaamheid op beide niveaus te integreren. De kans is dan groter dat duurzaamheid als een geïntegreerd geheel doorheen de hele opleiding verweven geraakt. Als de gedragenheid (om welke reden dan ook) er op opleidingsniveau (nog) niet is, kan je natuurlijk ook enkel vanuit je eigen opleidingsonderdeel deze oefening maken.
Een voorbeeld:
Een opleiding Rechten kan volgende leerdoelstellingen beogen:
- Kennis over het bestaande recht bijbrengen, waaronder mensenrechten en milieurecht.
- Het bestaande recht kritisch evalueren in relatie tot duurzame ontwikkeling.
- Het recht toepassen als instrument voor maatschappelijke verandering, rekening houdend met pluralisme, diversiteit, verdraagzaamheid en duurzaamheid.
Een opleidingsonderdeel binnen de opleiding Rechten kan hieraan tegemoetkomen via volgende leerdoelstellingen:
- Begrip creëren over de duurzaamheidsuitdaging klimaatvluchtelingen en inzicht genereren in mogelijk juridisch instrumentarium.
- Leren systeemdenken in relatie tot de duurzaamheidsuitdaging klimaatvluchtelingen.
- Een duurzamere toekomst uittekenen voor klimaatvluchtelingen met klemtoon op mensenrechten.
Ook verder in dit leerpad geven we geregeld voorbeelden van leerdoelstellingen.
- Inleiding
-
Hoofdstuk 1
- 1.1. Wat is duurzaamheid voor jou?
- 1.2. Goed leven met respect voor de natuur
- 1.3. Een waaier aan denkkaders
- 1.4. Duurzaamheid – geen eenduidig verhaal
- 1.5. Duurzaamheid: begripsbepaling
- 1.6. Duurzaamheid– een tijdlijn
- 1.7. Complexe duurzaamheidsuitdagingen – enkele invalshoeken
- 1.8. Hoe sterk is je duurzaamheidsreflex in het dagelijkse leven?
- 1.9. Besluit: rol én impact van onderwijs?
-
Hoofdstuk 2
- 2.1. Duurzaamheid in een opleiding/opleidingsonderdeel
- 2.2. Onderwijzen OVER duurzaamheid
- 2.3. Onderwijzen VOOR duurzaamheid
- 2.4. Duurzaamheidscompetenties evalueren
- 2.5. Werken aan duurzaamheid op opleidingsniveau
- Hoofdstuk 3
- Bronnenlijst