1.2. Goed leven met respect voor de natuur
1. Duurzaamheid: kader en begripsafbakening
1.2. Goed leven met respect voor de natuur
De uitdaging voor de 21ste eeuw is om voor de hele wereldbevolking een goed leven uit te bouwen, binnen de grenzen van de draagkracht van de planeet. Maar wat is een ‘goed leven’ in een samenleving, vanuit duurzaam perspectief? Daar is niet zo éénduidig een antwoord op te geven. Maar onderstaande grafiek van Global Footprint Network doet alvast een verdienstelijke poging om dat helder in beeld te krijgen (Global Footprint Network, 2018).
Correlation of ecological footprint (2008) and the human development index (2012) (Global Footprint Network, 2018)
Deze “duurzame kwaliteit van leven” – voor iedereen – is bereikt wanneer alle landen in het groene kader, rechtsonder in de grafiek, gesitueerd zijn. Momenteel stellen we vast dat maar zeer weinig landen in de buurt komen van dit groene kader: een goed samenleven binnen de ecologische grenzen van de planeet.
Op de X-as van deze grafische voorstelling zien we de Human Development Index (HDI): deze index wordt afgewogen aan het aantal jaren dat mensen scholing hebben gevolgd, levensverwachting bij de geboorte en welvaart (gelinkt aan het nationaal inkomen per hoofd van de bevolking). Deze index wordt uitgedrukt in een waarde tussen 0 en 1, gaande van de minst tot de meest ontwikkelde landen. We moeten opmerken dat de indicatoren in deze index niet de globale sociale en economische situatie in kaart brengen, maar het zijn wel becijferbare gegevens die je bijna voor alle landen kan terugvinden en zo vergelijking mogelijk maken.
De Y-as geeft een indicatie van de ecologische voetafdruk van elk land. De ecologische voetafdruk geeft aan hoeveel biologisch productieve grond- en wateroppervlakte nodig is om het consumptieniveau van een land of één persoon te kunnen handhaven, en om de bijhorende afvalproductie te kunnen verwerken. Als alle bruikbare oppervlakte op aarde verdeeld zou worden over alle mensen, en de natuur voldoende ruimte krijgt om zichzelf te herstellen, dan zou elke bewoner gemiddeld recht hebben op 1,8 ha. Dit is het ‘Eerlijk Aarde-aandeel’. De huidige gemiddelde ecologische voetafdruk is 2,7 ha, wat betekent dat we nu al de oppervlakte van anderhalve planeet nodig hebben. De ecologische voetafdruk van de gemiddelde Belg bedroeg in 2017 6,6 hectare. De gemiddelde Belg heeft dus een veel te grote ecologische voetafdruk, wat ten koste gaat van de bevolking in andere landen.
Idealiter zouden alle landen in het groene kader, rechtsonder in de grafiek gesitueerd zijn. Dat zou betekenen dat de duurzame kwaliteit van leven voor iedereen bereikt is, dat we goed samenleven binnen de ecologische grenzen van de planeet. De grafiek toont dat geen enkel land dat punt al bereikt heeft en dat maar weinig landen in de buurt komen van het groene kader.
De uitdaging van de 21ste eeuw bestaat erin de mondiale gemiddelde ecologische voetafdruk te verkleinen (zo laag mogelijk staan op de Y-as), zonder in te boeten aan levenskwaliteit (een zo hoog mogelijke HDI-score op de X-as). Landen die links in de grafiek gepositioneerd zijn, hebben als uitdaging een forse vergroting van hun HDI zonder strategieën/technologieën te gebruiken die hun ecologische voetafdruk doen stijgen. De rood omringde stippen zijn Europese landen, met een hoge HDI-score in combinatie met een grote ecologische voetafdruk. Zij hebben als uitdaging hun welvaartsniveau (in termen van HDI) te handhaven en tegelijkertijd hun ecologische voetafdruk drastisch te verminderen. In de grafiek zie je dat landen als Japan en de Verenigde Staten zich in die situatie bevinden.
- Inleiding
-
Hoofdstuk 1
- 1.1. Wat is duurzaamheid voor jou?
- 1.2. Goed leven met respect voor de natuur
- 1.3. Een waaier aan denkkaders
- 1.4. Duurzaamheid – geen eenduidig verhaal
- 1.5. Duurzaamheid: begripsbepaling
- 1.6. Duurzaamheid– een tijdlijn
- 1.7. Complexe duurzaamheidsuitdagingen – enkele invalshoeken
- 1.8. Hoe sterk is je duurzaamheidsreflex in het dagelijkse leven?
- 1.9. Besluit: rol én impact van onderwijs?
-
Hoofdstuk 2
- 2.1. Duurzaamheid in een opleiding/opleidingsonderdeel
- 2.2. Onderwijzen OVER duurzaamheid
- 2.3. Onderwijzen VOOR duurzaamheid
- 2.4. Duurzaamheidscompetenties evalueren
- 2.5. Werken aan duurzaamheid op opleidingsniveau
- Hoofdstuk 3
- Bronnenlijst