1.3.1. Diverse stromingen en interpretaties

Voorbeeld van een economisch model:

de Milieu-KuznetsCurve

 Een belangrijk model binnen de status quo visie op duurzame ontwikkeling is de zogenaamde ‘Milieu-Kuznetscurve’. Deze curve verwierf grote bekendheid door een rapport van de Wereldbank uit 1992. Volgens dit model, ontwikkeld door de economen Gene Grossman en Alan B. Krueger (in Van Oyen, 2013), zal in de eerste fase van economische groei milieuverontreiniging doorgaans toenemen (o.a. gelinkt aan de ontwikkeling van zware industrie). Als die economische groei aanhoudt en voor duurzame welvaartsgroei zorgt, zal de milieuverontreiniging echter opnieuw afnemen. Reden is dat de behoefte aan een schoner milieu toeneemt bij een bevolking met een hoger welvaartsniveau (die ook meer geld kan besteden).

^{Schema naar Van Oyen, S, 2013}

De Milieu-Kuzenetscurve

Deze curve (Van Oyen, S, 2013) is afgeleid van de oorspronkelijke Kuznetscurve over ongelijkheid, een theorie uit de jaren vijftig van de 20^ste eeuw. Volgens die theorie neemt de ongelijkheid bij economische ontwikkeling eerst toe, maar in een volgende fase van groei neemt ze automatisch weer af. Vanaf de jaren 80 kreeg deze theorie meer kritiek. Die kritiek gaf ook Thomas Piketty in ‘Capital in the Twenty-First Century’ (2014). Piketty stelt dat ongelijkheid vooral zal afnemen via structurele herverdelingsmechanismen.

^{Schema naar Van Oyen, S, 2013}

 

Voorbeeld van een beweging: ‘Ecomodernisme’ of ‘Ecological modernizers’

In hun duurzaamheidsdiscours drukken de ecomodernisten scherp hun geloof uit in technologsiche vernieuwingen en economische groei. Deze visie ligt aan de grondslag van dit ecomodernistisch manifest (Ecomodernist Manifesto, 2015):

“Wij academici, wetenschappers, campagnevoerders en burgers schrijven dit manifest in de overtuiging dat verstandig toegepaste kennis en technologie kunnen zorgen voor een goed en zelfs een groots Antropoceen. In een goed Antropoceen gebruikt de mens zijn groeiende sociale, economische en technologische vaardigheden om het leven beter te maken, het klimaat te stabiliseren en de natuur te beschermen.

Hierbij onderschrijven wij een oud ideaal, namelijk het idee dat de mensheid haar impact op het milieu moet verkleinen om plaats te maken voor natuur. Maar tegelijk verwerpen we het idee dat menselijke samenlevingen in harmonie moeten leven met de natuur om zo een economische en ecologische ineenstorting te vermijden.

Het intensiveren van tal van menselijke activiteiten (zoals landbouw, energiewinning, bosbouw en stadsontwikkeling) met als doel minder land te gebruiken en de impact op het milieu te verminderen, is de sleutel tot het loskoppelen van menselijke ontwikkeling en natuur. Deze socio-economische en technologische processen staan centraal in de economische modernisering en de milieubescherming. Samen zullen zij ons in staat stellen om de klimaatverandering binnen de perken te houden en armoede te verlichten.”

Een overzicht van wie dit onderschreven heeft, vind je op hun homepagina.
Terug naar schema

Voorbeeld van een economisch model:

Blue economy, Gunter Pauli

In het boek Blue Economy, maar ook via zijn website en blog,  gaat Gunter Pauli (2020), ook wel de " Steve Jobs of sustainability" genoemd, op zoek naar opportuniteiten om de schaal van verduurzaming te vergroten.

“Time has come to shift towards a competitive business model that responds to the basic needs of all, with what is locally available. We need a model that allows producers to offer the best at the lowest prices, by introducing innovations that generate multiple benefits, not just increased profits. This economic philosophy was first introduced in 1994 by Prof. Gunter Pauli, when asked by the United Nations to reflect on the business models of the future, in preparation for COP3 in Japan where the Kyoto Protocol was decided….

The Blue Economy applies to any business sector and in addition to the reinjection of cash into the local economy, and the use of locally available resources. It is dedicated to eliminate whatever is not needed. A battery is not replaced by a green battery, it is simply substituted by an energy system for mobile electronic devices and power storage that does not rely on metal-based (and mining driven) batteries. This represents massive savings in material and costs, while reducing the ecological footprint on the environment and the health risks to the citizens of this world.

The Blue Economy is not tailored to the large corporations, which have an established business model that will be hard to change. The Blue Economy rather inspires the young and the entrepreneurial minds and offers a broad platform of innovative ideas,  that have been implemented somewhere in the world to demonstrate that the future is bright - provided we go beyond the known and the obvious.”

Voorbeeld van een beweging:

11.11.11

De koepelorganisatie 11.11.11 (2020) wil naast haar fondsenwervende acties en sensibilisering rond ontwikkelingsprojecten in het zuiden, politici en het beleid stimuleren na te denken en acties te ontplooien rond ongelijkheid, duurzaamheid en rechtvaardigheid wereldwijd.

In haar sociaal-economische standpunten pleit deze koepel voor een systeem van internationale financiering voor sociale bescherming. 

Zonder controlemechanismen op de vrije markt vergroot de ongelijkheid. Enkel dankzij een goede sturing door de overheid kan de vrije markt een belangrijke rol spelen in de bestrijding van armoede en ongelijkheid.

Deze beleidsbeïnvloeding doet 11.11.11 samen met 20.000 vrijwilligers en de leden in eigen land (tientallen ngo’s, vzw’s, vakbonden etc.), met de partnerorganisaties in het Zuiden en via internationale netwerken van gelijkgezinde organisaties.
Terug naar schema

Voorbeeld van een economisch model:

Donutmodel

^{Schema naar Raworth, K.,2017}

Het Donutmodel van econoom Kate Raworth biedt een alternatief kompas voor duurzame ontwikkeling. Ze ontwikkelde dit model voor het Oxfamrapport A safe and Just Space for Humanity en werkte het verder uit in haar boek Donuteconomie: in zeven stappen naar een economie voor de 21^ste eeuw (Raworth, K.,2017).

De binnenste rand stelt de sociale ondergrens voor, of ons ‘sociaal fundament’, met als centrale vraag of de actuele ontwikkeling sociaal rechtvaardig is voor elke aardbewoner, hier én elders, op dit moment én later (People). 

De ruimte tussen het planetaire plafond (Planet) en de sociale basis (People) heeft de vorm van een donut. In die donut kan de mens veilig én rechtvaardig een samenleving vorm geven. Dit is de beschikbare ruimte voor economische ontwikkeling of ‘the safe and just space for humanity’ (Prosperity). Onder economische ruimte verstaat Kate Raworth een ruimte waarin tal van afspraken gemaakt worden, zaken georganiseerd worden, producten en diensten uitgewisseld worden, herverdeling georganiseerd wordt, etc. Veel breder dus dan de eerder beperkende betekenis van economie ‘als een ruimte van oneindige groei om winst te creëren’. 

 

In paragraaf 1.5.2.3. gaan we verder in op dit model.

Voorbeeld van een beweging

Degrowth-movement

De bottomline van de degrowth-beweging is: “Van groeireligie naar welvaart zonder groei”.
“Deze academische beweging bouwt voort op termen die vooral door milieuactivisten in het globale Zuiden gelanceerd werden: milieuracisme, de milieustrijd van de armen, biopiraterij, ecologische schuld, klimaatrechtvaardigheid, ‘landgrabbing’, etc. Volgens Joan Martinez Alier, Leah Temper, Daniela Del Bene en Arnim Scheidel, die het wetenschappelijk artikel ‘Is there a global environmental justice movement?’ publiceerden, werden deze termen door politieke ecologen en ecologische economen overgenomen en voegden die laatsten mathematische concepten toe, concepten zoals ‘ecologisch ongelijke ruil’ en ‘ecologische voetafdruk’. Sommige mensen zijn dit geheel van ideeën en concepten een ideologie gaan noemen. Die ideologie wordt omschreven als het ‘ecologisme’ en is anders dan het neoliberalisme en communisme … Het macro-economische ecologisme baseert zich op harde meetbare wetenschap.” (Meynen, 2020)
Terug naar schema